Udział czynnika zakłócającego w projektowaniu i analizie badań
Autor: Magda Syrek
Formalnie czynnik zakłócający można zdefiniować jako taki czynnik doświadczalny który może mieć wpływ na zmienna wyjściową, lecz poznanie tego wpływu nie leży w celu badania. W zależności od charakteru zakłócenia, podejmuje się działania mające na celu zminimalizowanie jego znaczenia.
Możliwe są następujące sytuacje:
- zakłócenie ma charakter nieokreślony, badacz nie ma możliwości wywierania nań wpływu;
- czynnik zakłócający jest przez badacza zidentyfikowany, pozostaje jednak poza jego kontrolą (np. wpływ fazy księżyca);
- badacz zna czynnik zakłócający i ma możliwość kontrolowania go w trakcie eksperymentu (np. temperatura przeprowadzania reakcji chemicznej).
Przeciwdziałaniu zniekształceniom, jakie wywołać mogłyby nieznane badaczowi czynniki zakłócające, służy randomizacja, czyli zasada losowości. Randomizacja polega na losowym doborze jednostek doświadczalnych (osób, zwierząt, maszyn itp. poddanych badaniu) oraz losowym przydzielaniu im poziomów czynnika doświadczalnego (dawki leku, metody leczenia itp.). Bez respektowania tej fundamentalnej zasady, nie może zostać przeprowadzona wiarygodna analiza danych.
Jeśli czynnik zakłócający pozostaje poza kontrola badacza, ale jest przez niego zidentyfikowany i możliwe jest przynajmniej obserwowanie przyjmowanych przez niego wartości, do analizy wyników doświadczenia stosuje się metody analizy kowariancji. Jest to jeden ze skuteczniejszych sposobów zwiększenia precyzji badania, jakie oferuje statystyka w takim przypadku.
W sytuacji gdy czynnik zakłócający jest badaczowi znany i może być podczas eksperymentu kontrolowany, wskazane jest zastosowanie (już na etapie organizowania badania) technik blokowania. Plany doświadczalne mające na celu zapewnienie możliwie jednorodnych warunków doświadczalnych stanowią osobną, obszerną klasę doświadczeń (np. kwadraty łacińskie, bloki kompletnie randomizowane) i pozwalają w taki sposób zaplanować badanie, aby przy najmniejszych kosztach zminimalizować udział błędu, uzyskując jak najwięcej pożytecznej informacji.
Licencjonowane artykuły dostarcza Artelis.pl.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz